Δευτέρα 30 Ιουνίου 2014

Η προδομένη αγάπη

       

Σκεφτόμουν αυτές τις μέρες το εξής: Ποια μαχαιριά είναι χειρότερη, η πισώπλατη ή της καρδιάς; Τις πισώπλατες μαχαιριές τις δεχόμαστε συνήθως από κοντινούς μας ανθρώπους, κυρίως, του φιλικού περιβάλλοντος. Της καρδιάς, όμως, τις δεχόμαστε από ανθρώπους δικούς μας, υποτίθεται έμπιστους και αγαπητούς, από ανθρώπους που τους χαρίσαμε ότι πολυτιμότερο έχουμε, αυτό που μας κρατάει στη ζωή, αυτό που ποτέ δεν σταματά να χτυπάει, την καρδιά μας. Τους την χαρίσαμε γιατί κάποτε πιστέψαμε ότι θα την σεβαστούν και θα την προσέξουν. Τι γίνεται όμως όταν δεν συμβαίνει αυτό;

Ο πόνος της καρδιάς είναι δυνατός και η αίσθηση της προδοσίας βασανιστική. Αν και τα ερωτήματα που κατακλύζουν το μυαλό είναι πολλά, ωστόσο το ένστικτο είναι αλάνθαστο, τουλάχιστον το δικό μου λειτουργεί ρολόι. Ξέρεις ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά, βλέπεις δάκρυα πλασματικά, νιώθεις την αύρα να είναι απόμακρη, ψεύτικη, δίχως αγάπη. Τότε τι κάνεις; Μα, φυσικά, ΦΕΥΓΕΙΣ, ΕΞΑΦΑΝΙΖΕΣΑΙ, ΑΛΛΑΖΕΙΣ ΡΟΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ...

Τα πισώπλατα χτυπήματα θαρρώ τα ξεπερνούμε ευκολότερα από εκείνα της καρδιάς. Παρόλα αυτά, εδώ συμβαίνει κάτι ανεπανάληπτο. Δάκρυα χύνεις και στα μεν και στα δε. Η διαφορά είναι ότι τα δάκρυα που χύνεις για κάποιον που αγαπάς και σε προδίδει είναι καυτά, μα και λυτρωτικά. Λυπάσαι για το χρόνο που έχασες μαζί του και χαίρεσαι γιατί απελευθερώθηκες από κάποιον που δεν σε αγάπησε ποτέ. Οπότε σου δίνεται εκ νέου η ευκαιρία να βρεις κάποιον άνθρωπο που θα σε αγαπήσει αληθινά.

Δεν σε αγάπησε ποτέ...

Ε, βέβαια, πως μπορεί να σε αγαπάει κάποιος όταν σου έχει πει εξ' αρχής χιλιάδες ψέμματα; Όταν κρύβεται όπως ο ποντικός; PIN παντού, σε κινητά και ακίνητα. Κρυφές συνομιλίες...

Πως μπορεί να σε αγαπάει κάποιος όταν βγαίνει ραντεβού και κάνει έρωτα με άλλες γυναίκες και μάλιστα στο κρεβάτι που κοιμάστε μαζί, ειδικότερα δε όταν ετοιμάζεται για γάμο; Όταν σου συμπεριφέρεται με άσχημο τρόπο; Όταν δεν νοιάζεται για τα συναισθήματά σου; 

Πως μπορεί να σε αγαπάει κάποιος όταν σε εκθέτει στην τοπική σου κοινωνία και είναι απλά στην κοσμάρα του; 

Και το χειρότερο όλων να υποκρίνεται ότι σε αγαπάει, να υποκρίνεται ότι θα σε παντρευτεί, να υποκρίνεται ότι θα κάνει οικογένεια μαζί σου; Πως μπορεί να σε αγαπάει κάποιος όταν δεν σέβεται και δεν εκτιμάει όλα αυτά που του πρόσφερες, όχι απλά υλικά, αλλά και συναισθηματικά κομμάτια; 

Βλέπεις, για κάποιους ανθρώπους βρίσκεις τη δύναμη και γίνεσαι γυναίκα, μάνα, αδελφή, φίλη...και όμως αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι είναι κτήνη που ποτέ δεν σε κατάλαβαν, ποτέ δεν σε ένιωσαν, ποτέ δεν έσκυψαν πάνω από το προσκεφάλι σου και να σου ψιθυρίσουν στο αυτί "σ' αγαπώ" και να το εννοούν. 

Επομένως, το μόνο που νιώθεις πλέον γι' αυτούς τους ανθρώπους είναι οίκτο που δεν ξέρουν ν' αγαπούν. Οίκτο για το μαύρο σκοτάδι που υπάρχει στη ζωή τους και παρόλο που προσπάθησες να φέρεις φως, αυτοί πάλι το σκοτάδι προτίμησαν, γιατί απλά αυτό είναι, γιατί απλά αυτό έχουν στην ψυχή τους, σκοτάδι...Αυτές οι ψυχές έχουν ένα παγερό βλέμμα γεμάτο υποκρισία. Αργείς να το διακρίνεις, αλλά στο τέλος τα καταφέρνεις.

Βέβαια, υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που ξέρουν ν' αγαπούν, ξέρουν να προσφέρουν το είναι τους, ξέρουν να νοιάζονται αληθινά για τους συνανθρώπους τους. Η καρδιά τους είναι γεμάτη καλοσύνη και η ματιά τους γεμάτη τρυφερότητα και κατανόηση. Και εκεί που πιστεύεις ότι δεν θέλεις να χαρίσεις πια την πληγωμένη καρδιά σου πουθενά αλλού, ένα γλυκό χαμόγελο και μια στοργική αγκαλιά είναι εκεί για σένα. Ένα θα πω στον κάθε ένα από εσάς:

"Μην το βάζετε κάτω, κάθε εμπόδιο σε καλό και να ξέρετε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία. Στο τέλος όλα θα πάνε κατ' ευχήν. Με πίστη και ελπίδα στη ζωή μας όλα μπορούμε να τα πετύχουμε και αν καμιά φορά έρχονται έτσι οι καταστάσεις που μας στενοχωρούν ή οι άνθρωποι μας πληγώνουν, πάλι κάτι καλό θα βγει μέσα από την δοκιμασία. Χαμογέλα, όλα θα τα καταφέρουμε με τη βοήθεια του Θεού".

Σάββατο 28 Ιουνίου 2014

Χορεύοντας στη Βροχή!!!

Αν μια γυναίκα είναι σιωπηλή, άκου προσεκτικά.
Εβγκένι Κασέγιεφ, Σύγχρονος Ρώσος γνωμικογράφος

Σήμερα γιορτάζω...Έχω γενέθλια και, αισίως, γίνομαι 30. Αυτά τα γενέθλια όμως είναι πολύ διαφορετικά από οποιαδήποτε άλλα. Τα γιόρτασα παρέα με τις στάλες τις βροχής. Χόρεψα μαζί τους μέχρι που έγινα μούσκεμα. Ήταν πανέμορφα. Χόρευα και γελούσα με την ψυχή μου. Δεν ήθελα ανθρώπους δίπλα μου, ήθελα τις στάλες της βροχής. 

Σάββατο 7 Ιουνίου 2014

Η πιο συγκλονιστική φωτογραφία που έχει δει ποτέ η ανθρωπότητα!


Κι όμως... αυτή η μικροσκοπική μπλε κουκκίδα είναι η Γη. Αυτή είναι η φωτογραφία της Γης όπως την τράβηξε το Voyager 1. Μια μικροσκοπική, μπλε κουκκίδα που με τα βίας φαίνεται. Πραγματικά σε κάνει να βάλεις τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και να σκεφτείς τη ζωή στον πλανήτη μας. Ιδίως όταν ακούμε και την συγκλονιστική περιγραφή του Carl Sagan στο βίντεο που ακολουθεί.



Υ.Σ.: Παρόλο που είμαστε τόσο μικροί, σχεδόν μηδαμινοί, ο εγωισμός και η αλαζονεία μας μάς κάνει να νιώθουμε τεράστιοι. Ας καταλάβουμε επιτέλους τι είμαστε, ποιοι είμαστε, που βρισκόμαστε και ας διορθωθούμε!!!

Κραυγή Αγωνίας Αγιορειτών Πατέρων

 images.jpeg
Εἴμεθα μιὰ ὁμάδα ἀπὸ Ἁγιορεῖτες Πατέρες, ποὺ κατοικοῦμε ἐκτὸς Ἱερῶν Μονῶν σὲ ἐξαρτήματα, ὅπως Ἡσυχαστήρια, Κελλιά, Καλύβια καὶ Ἐρημητήρια. Τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ τὴν δημοσιεύουμε, ὡς διαμαρτυρία γιὰ ὅσα συμβαίνουν στὴν Πατρίδα μας καὶ στὸ Ἅγιον Ὄρος, τὸ «Περιβόλι τῆς Θεοτόκου». Ξεκαθαρίζουμε τὶς θέσεις μας ὅτι δὲν συμφωνοῦμε μὲ ὅσα γίνονται τὸν τελευταῖο καιρὸ καὶ κυρίως οἰκουμενιστικὰ καὶ νεοεποχίτικα. Τὰ θέματα, μὲ τὰ ὁποῖα δὲν συμφωνοῦμε εἶναι τὰ κάτωθι:
• Οἰκουμενιστικὲς ὑποδοχὲς Πατριάρχου χωρὶς καμιὰ διαμαρτυρία τῶν Ἱερῶν Μονῶν, τῶν Ἱερῶν Σκητῶν καὶ ἄλλων Σεμνείων. Ὑποδοχὴ Οἰκουμενιστῶν σημαίνει καὶ ἀποδοχὴ τῶν αἱρετικῶν φρονημάτων τους. Καὶ τὸ χειρότερον, ὄχι μόνον ὑποδοχὴ ἀλλὰ καὶ συλλείτουργα μετ᾽ αὐτῶν τῶν ἐγνωσμένων Οἰκουμενιστῶν γίνονται.
• Πλήρης ἀδιαφορία τῶν Ἱερῶν Μονῶν γιὰ τὰ θέματα Πίστεως καὶ Ἱερᾶς Παραδόσεως.
• Κοσμικοποίησις, τουριστικοποίησις ἀπὸ τὸ κακὸ στὸ χειρότερο, μαγαζιά, καφενεδάκια μὲ παραδοσιακὰ ἀλλὰ καὶ νεοεποχίτικα σκευάσματα καὶ ποτὰ μὲ καλαμάκι. Μόνο σουβλάκια δὲν ψήνουν (ἀκόμη) στὶς Καρυές.
• Πολλοὶ προσκυνητὲς ἐξαπατῶνται ἀγοράζοντας ἐργόχειρα ἀπὸ τὰ μαγαζάκια, νομίζοντας ὅτι εἶναι ἁγιορείτικα καὶ δὲν εἶναι. Τὰ περισσότερα εἶναι ἀπ᾽ ἔξω, ἀπὸ Κίνα, Ρουμανία, Ἀλβανία, ἀκόμη καὶ ἀπὸ μουσουλμάνους ὡς ἠκούσθη. (Μαγαζάκι στὶς Καρυὲς πωλοῦσε εἰκόνες τῆς  Ἁγίας Οἰκογένειας, Ἰωσὴφ μνηστῆρος, Παρθένου Μαρίας καὶ τοῦ Παιδὸς Χριστοῦ, προτεσταντικοῦ τύπου).
• Ὑποδοχὴ κοσμικῶν ἀρχόντων, Πρωθυπουργῶν, βουλευτῶν, πολιτικῶν, ἐγνωσμένων γιὰ τοὺς ἀντίχριστους καὶ ἀνθελληνικοὺς νόμους, ποὺ ψηφίζουν.
• Ἀπαγγέλλουν οἱ τοιοῦτοι τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως καὶ τὴν Κυριακὴ προσευχή, μασόνοι ὄντες, στὸν Ἱ. Ναὸ τοῦ Πρωτάτου στὶς Καρυές.
• Τοὺς ὑποδέχονται τὰ μοναστήρια μὲ τιμὲς καὶ δόξες, αὐτοὺς ποὺ πίνουν τὸ αἷμα τοῦ λαοῦ μὲ τὶς φορολογίες καὶ τὶς περικοπές.
• Πλήρη συμπόρευσις μὲ ὅλες τὶς ἐξουσίες ἀδιακρίτως.
• Συμπεριφορὰ ἀδιαφορίας γιὰ κάθε ἀξία, ἦθος, παράδοσι, Πατρίδα, Παιδεία καὶ τὰ λοιπά, ποὺ δηλώνει ἢ μασονικὴ συνείδησι ἢ αἰχμαλωσία στὴν Νέα Ἐποχή.
• Κονδήλια - χρῆμα ἔργα στὸ Ἅγιον Ὄρος, τὴν στιγμὴ ποὺ ὁ λαὸς ἔξω αὐτοκτονεῖ γιὰ ἕνα πιάτο φαΐ. Καὶ ἄλλοι ψάχνουν νὰ φᾶνε κάτι ἀπ᾽ τὰ σκουπίδια.
• Ἡ παναίρεσις τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ ἡ προδοτικὴ δουλοπρεπὴς καὶ ἀμφιρέπουσα στάσι τῶν Ἱερῶν Μονῶν.
• Ἡ ἀδιαφορία τοῦ Ἁγίου Ὄρους γιὰ τὸν πόνο, τὶς ἀγωνίες καὶ τὴν ἐξαθλίωσι τοῦ λαοῦ. (Μόνον ἐλάχιστοι ἐνδιαφέρθησαν).
• Γιὰ τὸ γκρέμισμα τῆς Παιδείας.
• Γιὰ τὴν κατάκτησι τῆς Πατρίδος ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους ψευδομετανάστες.
• Κατάργησι τοῦ ἀβάτου ἐν προδιατεταγμένῃ· μᾶς παραπλανοῦν καὶ οὔτε κἂν ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν τήρησι τοῦ πατροπαραδότου θεσμοῦ.
• Διαφωνοῦμε μὲ τὴν πρᾶξι κάποιων Ἱ. Μονῶν, ποὺ ἔβαλαν χαρτιὰ στὶς πόρτες Κελλιῶν ἐξ ἀλλοδαπῆς Μοναχῶν, γιὰ νὰ ἐγκαταλείψουν τοὺς τόπους τῆς ἀσκήσεώς τους καὶ τὸ Ἅγιον Ὄρος. (Κάποιοι Μοναχοὶ ἀπὸ Ὀρθόδοξες χῶρες ἔρχονται κατὰ καιροὺς ἀπὸ εὐλάβεια στὸ Ἅγιον Ὄρος, γιὰ νὰ μονάσουν. Οἱ πλῆστοι προκόβουν στὴν μοναχικὴ ζωὴ καὶ καρποφοροῦν πνευματικά. Μεταξὺ αὐτῶν ἔρχονται κάπου κάπου καὶ κάποιοι ἀπρόκοπτοι, μέθυσοι, θεληματάρηδες, ἀνυπάκουοι καὶ ἀκατάστατοι. Κάποιοι ἀπ᾽ αὐτοὺς ἔκοψαν κέδρα στὸν Ἄθωνα καὶ κατασκεύασαν κελλιά. Καὶ ἄλλες παρόμοιες ἀταξίες ἔκαμαν). Πρέπει νὰ ἐντοπίζωνται οἱ ἔνοχοι καὶ αὐτοὶ μόνο νὰ ἐκδιώκωνται. Ὄχι, ὅλοι γενικὰ οἱ ἀλλοδαποὶ Μοναχοί, οἱ πλῆστοι τῶν ὁποίων εἶναι ἀκτήμονες, ἀσκητικοὶ καὶ ἐνάρετοι πολλὲς φορὲς καλύτεροι καὶ ἀπὸ μᾶς. Τοὺς θέλει ἡ Παναγία.
• Νὰ ἐξέλθη τὸ ταχύτερον δυνατὸν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καὶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τὸν οἰκουμενιστικὸ ὀργανισμό, ποὺ λέγεται «Παγκόσμιον Συμβούλιον Ἐκκλησιῶν», διότι ἡ παγίδευσι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας σ᾽ αὐτὸν καὶ ἡ ἐμμονή της σ᾽ αὐτόν, θὰ φέρη ὀλέθρια ἀποτελέσματα. Διότι στόχος αὐτοῦ τοῦ Ὀργανισμοῦ εἶναι ἡ ὑποταγὴ ὅλων τῶν θρησκειῶν καὶ πιστῶν καὶ «Ἐκκλησιῶν» στὴν Πανθρησκεία. Διότι ὅπως ἔγραψε καὶ ὁ Ὅσιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, «μὲ τὸ νὰ βρίσκεται ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία σ᾽ αὐτὸ τὸ Συμβούλιο, μόνο καὶ μόνο αὐτὸ ἀποτελεῖ ἀνήκουστον προδοσίαν».
• Ἀνησυχία πολλῶν Ἁγιορειτῶν ὅτι ἡ λῆψις ἀπὸ τὴν Εὐρώπη τῶν χρημάτων γιὰ ἀναπαλαίωσι τῶν Ἱ. Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, δίνει τὴν εὐκαιρία στοὺς Εὐρω-σιωνιστὲς καὶ τὸ δικαίωμα διὰ τὴν ἐπιβολὴ τῶν οἰκουμενιστικῶν τους στόχων καὶ σχεδίων καὶ στὸν Ἱερὸ τοῦτο Τόπο.
• Δὲν εἴμεθα σύμφωνοι μὲ τὴν δικέφαλον Ἀδελφότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐσφιγμένου. Οἱ «ἰθαγενεῖς» εἶναι οἱ νόμιμοι. Νὰ προσέξουν ὅμως καὶ οἱ Ζηλωτὲς Πατέρες κάποιες ἀκρότητες ἐπικίνδυνες. (Ἀναβαπτισμοὺς Νεοημερολογιτῶν καὶ προσφυγὴ γιὰ δικαίωση σὲ Διεθνῆ Οἰκουμενιστικὰ Δικαστήρια).
• Ἐγράψαμε τὰ ἀνωτέρω, ὄχι γιὰ νὰ ἐπικρίνωμε κανένα, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐξυπνήσωμε διανοίας ληθαργούσας, πρὸ τοῦ κινδύνου ἀλλοτριώσεως καὶ ἀλλοιώσεως τῶν πατροπαραδότων θεσμῶν τοῦ Ἱεροῦ Τόπου καὶ τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Παραδόσεως.
Ἁγιορεῖτες Πατέρες
Ορθόδοξος Τύπος, α.φ. 2025, 6 Ιουνίου 2014.             http://www.katanixis.blogspot.gr/2014/06/blog-post_6.html

Μια Γλυκιά Καλημέρα!!!


Να έχετε όλοι μια γλυκιά καλή μέρα...


Παρασκευή 6 Ιουνίου 2014

Το Σοφό Τεστ του Σωκράτη


Μια μέρα, εκεί που ο μεγάλος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Σωκράτης έκανε τη βόλτα του στην Ακρόπολη, συνάντησε κάποιον γνωστό του, ο οποίος του ανακοίνωσε ότι έχει να του πει κάτι πολύ σημαντικό που άκουσε για κάποιον από τους μαθητές του.

Ο Σωκράτης του είπε ότι θα ήθελε, πριν του πει τι είχε ακούσει, να κάνουν το τεστ της "τριπλής διύλισης". 

- "Τριπλή διύλιση;" ρώτησε με απορία ο γνωστός του. 

- Ναι, πριν μου πεις τι άκουσες για το μαθητή μου θα ήθελα να κάτσουμε για ένα λεπτό να φιλτράρουμε αυτό που θέλεις να μου πεις. 

- Το πρώτο φίλτρο είναι αυτό της αλήθειας. 

Είσαι λοιπόν εντελώς σίγουρος ότι αυτό που πρόκειται να μου πεις είναι αλήθεια; 

- Ε... όχι ακριβώς, απλά το άκουσα όμως και... 

-Μάλιστα, άρα δεν έχεις ιδέα αν αυτό που θέλεις να μου πεις είναι αλήθεια ή ψέματα. 

- Ας δοκιμάσουμε τώρα το δεύτερο φίλτρο, αυτό της καλοσύνης. 

Αυτό που πρόκειται να μου πεις για τον μαθητή μου είναι κάτι καλό; 

- Καλό; Όχι το αντίθετο μάλλον... 

- Άρα, συνέχισε ο Σωκράτης, θέλεις να πεις κάτι κακό για τον μαθητή μου αν και δεν είσαι καθόλου σίγουρος ότι είναι αλήθεια. 

Ο γνωστός του έσκυψε το κεφάλι από ντροπή και αμηχανία. 

- Παρόλα αυτά, συνέχισε ο Σωκράτης, μπορείς ακόμα να περάσεις το τεστ γιατί υπάρχει και το τρίτο φίλτρο. 

Το τρίτο φίλτρο της χρησιμότητας. 

Είναι αυτό που θέλεις να μου πεις για τον μαθητή μου κάτι που μπορεί να μου φανεί xρήσιμο σε κάτι; 

- Όχι δεν νομίζω... 

- Άρα λοιπόν αφού αυτό που θα μου πεις δεν είναι ούτε αλήθεια, ούτε καλό, ούτε χρήσιμο, γιατί θα πρέπει να το ακούσω; 

Ο γνωστός του έφυγε ντροπιασμένος, έχοντας πάρει ένα καλό μάθημα... 

Μήπως είναι καιρός να βάλουμε κι εμείς αυτό το σοφό τεστ στη ζωή μας; 

Σωκράτης - Η Ένωση της Αρχαίας Φιλοσοφίας με την Ορθοδοξία



Πολλοί νεοέλληνες κατηγορούν τους Χριστιανούς και τον Χριστιανισμό για ανθελληνικό πνεύμα και ότι αυτοί ευθύνονται για την παρακμή της αρχαίας θρησκείας και του ελληνισμού γενικότερα.

Ωστόσο, αναμφισβήτητα οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι, που μίλησαν για τον ένα Θεό. Ιδέες όπως: Λόγος, Θεός, αθανασία, ψυχή, λύτρωση, βασιλεία των ουρανών δεν συναντώνται μόνο στα χριστιανικά κείμενα, αλλά πολύ νωρίτερα και στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Σε πολλά αρχαία κείμενα εμπεριέχονται Θείες αποκαλύψεις, όπως στη Θεογονία του Ησίοδου, στα Ερμητικά κείμενα και στα Ορφικά. Από τον Πυθαγόρα, τον Αναξίμανδρο, τον Παρμενίδη μέχρι το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μιλούσαν γι' Αυτόν, τον οποίο θεωρούσαν αιτία της δημιουργίας του κόσμου.

Έχει ειπωθεί για τον Σωκράτη πως «κατέβασε την φιλοσοφία από τα άστρα στη γη», διότι χάρη στη δική του προσωπικότητα οι φιλόσοφοι έπαψαν να ασχολούνται με τα φυσικά φαινόμενα και άρχισαν να ασχολούνται με τον ίδιο τον άνθρωπο και τη κοινωνία του. Ο Σωκράτης σημάδεψε την ιστορία της φιλοσοφίας, διότι είχε διαφορετικό τρόπο σκέψης από όλους τους φιλοσόφους πριν και μετά από αυτόν. Δεν ενδιαφερόταν απλά για έναν ορθό τρόπο ζωής και δράσης είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό επίπεδο, ούτε ενδιαφέρθηκε ποτέ για τα χρήματα. Ο Σωκράτης θέλησε να δημιουργήσει ένα στέρεο έδαφος πάνω στο οποίο θα μπορούσαν ύστερα να θεμελιωθούν οριστικά και αμετάκλητα οι έννοιες του καλού, της αρετής και της σοφίας.

Ο Σωκράτης πίστευε χωρίς να έχει δει Τον Θεό. Θεωρούσε ότι άκουγε μια εσωτερική φωνή, κάποιου θεού, ενός «δαιμονίου» όπως το χαρακτήριζε, το οποίο του υπαγόρευε τι να κάνει και ύστερα τι να πει. Ε, φυσικά, αφού ο Θεός είναι μέσα μας και ο Σωκράτης το ένιωθε αυτό. Ζούσε έντονα με το Θεό, πορευόταν στη ζωή του με Αυτόν.

Ο Σωκράτης δεν δίδασκε όπως ένας δάσκαλος, αλλά συζητούσε ως αληθινός φιλόσοφος, δίχως κατάκριση, εγωισμό, φιλαρχία και ματαιοδοξία. Θεωρούσε καθήκον του να βοηθάει το συνομιλητή και συνάνθρωπο να «γεννήσει» την ορθή γνώμη.  

Συσχέτιση Σωκράτη - Ιησού

Όπως, λοιπόν, οι πρώτοι φιλόσοφοι αναζητούσαν την πρώτη αρχή της δημιουργίας, έτσι και ο Σωκράτης αναζήτησε την αρχή κάθε ηθικής έννοιας, που δεν επηρεάζεται από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες αλλά ούτε από την δυνατότητα της αντίληψης του κάθε ανθρώπου. Αναζήτησε δηλαδή το απόλυτο και απέρριψε το σχετικό, μελέτησε την ηθική ουσία και απέρριψε τα ηθικά φαινόμενα. Κάποιος είπε ότι ο Σωκράτης ήταν αυτός που προετοίμασε τον κόσμο για την εμφάνιση του Χριστού. 

Κοιτώντας καλύτερα την ιστορία θα δούμε ότι ο Σωκράτης παρόλο ότι ήταν βαθιά θρησκευόμενος είχε πάρα πολύ δραστήριο πνεύμα και προσπαθούσε να κάνει τους ανθρώπους καλύτερους, το οποίο και εξελάμβανε σαν ειδική εντολή που του δόθηκε από τον Θεό. Λέει ο Ξενοφώντας "Αυτός αεί περί των ανθρωπείων διελέγετο, σκοπών, τι καλόν, τι αισχρόν, τι ευσεβές, τι ασεβές, τι δίκαιον, τι άδικον, τι σωφροσύνη, τι μανία, τι ανδρεία, τι δειλία, τι πόλις, τι πολιτικός, τι αρχή ανθρώπων, τι αρχικός ανθρώπων" (Απομν. Α’ α , 16). Κάτι παρόμοιο με τις κατηγορίες και το κριτικό πνεύμα του Χριστού ενάντια στο Φαρισαϊσμό. Ο Σωκράτης κατά την διδασκαλία του συναναστρέφονταν με τους νέους γι' αυτό και έπειτα κατηγορήθηκε ότι "τους νέους διαφθείρει".

Ο Σωκράτης και ο Χριστός είχαν κοινά χαρακτηριστικά, κοινό ψυχισμό. Ο αλτρουισμός ήταν ένα από τα στοιχεία που διέκριναν τόσο τον Σωκράτη όσο και τον Ιησού Χριστό. Μάλιστα, οι Απόστολοι και όλοι οι Άγιοι ακολουθώντας τα βήματα του Χριστού ασκήθηκαν σ' αυτό το ύψιστο φρόνημα, τον αλτρουισμό. Δυστυχώς, όμως, όπως Εκείνος, όλοι θανατώθηκαν άδικα. Ωστόσο, όλοι θεωρούνται αινιγματικά πρόσωπα.

Ο Σωκράτης είχε τον ίδιο έξοχο ψυχικό κόσμο με τον Χριστό και τους Αγίους. Ενδιαφέρονταν να βοηθήσει την κοινωνία με μια ταπεινή προσωπική προσφορά. Μεριμνούσε για τους άλλους, στο να βελτιώσουν την κρίση και να καλλιεργήσουν την λογική τους. Έλεγε ότι η αληθινή γνώση έρχεται από μέσα μας. Έτσι, όταν ο άνθρωπος "μαθαίνει", τότε βάζει το μυαλό του να δουλέψει και ενεργοποιεί τη δυναμική δυνατότητα που έχει η ανθρώπινη εσωστρέφεια. 

Διαφωνούσε με τη θανατική ποινή, αρνιόταν να καταδώσει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Όποιος ξέρει το σωστό και το δίκαιο, αυτός δεν θα πράξει το κακό και το άδικο, έλεγε. Με τη γνώση και την κρίση μπορούμε να φτιάχνουμε σωστούς ανθρώπους. Έτσι αλλάζει η κοινωνία και μαζί και ο κόσμος. Όταν κάνουμε το κακό, αυτό συμβαίνει επειδή η άγνοια έγινε επανάληψη. Επειδή δεν γνωρίζουμε ποιο είναι το καλό. Η διάκριση του καλού από το κακό δεν είναι επίκτητη αλλά έμφυτη και την έχει ο άνθρωπος εκ γενετής μέσα στη λογική του. Από την άλλη, δεν μπορεί κάποιος να ζήσει ευτυχισμένος όταν πράττει ενάντια στις πεποιθήσεις του. Κι όποιος καταλάβει αυτόν τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει διότι εκεί νιώθει λιγότερο δυστυχισμένος, δεν αργεί να τον επιλέξει ακόμη κι αν δεν μπορεί να διαλέξει τίποτε χωρίς να προσπαθήσει. Οι λάθος συμπεριφορές γίνονται από άγνοια. Αυτό το απλό είναι ακατανόητο να εφαρμοστεί. 

Με τη «σωκρατική ειρωνεία» δήλωνε την άγνοιά του, και με ερωτήσεις εκμαίευε την κρίση του συνομιλητή του. Ύστερα, ανάλογα με την ψυχική ποιότητα του συνομιλητή, άλλους τους βοηθούσε πνευματικά και άλλους τους εξέθετε σε δημόσια γελοιοποίηση. Η σοφία του Σωκράτη μπορούσε να διακρίνει με τη σκέψη και το συναίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Βέβαια, η πίστη του στην ανθρώπινη λογική μας επιτρέπει να τον κατατάξουμε στους ορθολογιστές, αλλά ούτε ένιωθε την επικίνδυνη βεβαιότητα που διακατέχει τους αλαζόνες, ούτε την αδιαφορία στην ποιότητα που διακατέχει τους ματαιόδοξους. Ο Σωκράτης είχε έναν ορθολογισμό καθαρό και απαλλαγμένο από καιροσκοπισμούς. 

Ο Ιησούς αργότερα θα υποδείξει στη λογική αυτή, την αγάπη προς τον συνάνθρωπο - με ότι αδυναμίες έχουν οι δυνατότητες του συνανθρώπου. Επίσης, θα υποδείξει και την αυτοσυγκέντρωση της διάνοιάς μας στη φωνή Του Θεού που ακούμε μέσα μας. Η Σωκρατική Εποχή αποτέλεσε τη φωτοδόχο για τις επόμενες. Πρότεινε στην ανθρωπότητα την αφύπνιση των συνειδήσεων και τη διάκριση της δικαιοσύνης. 

Κοινή Διδασκαλία

Βασικότατη ομοιότητα της διδασκαλία του Σωκράτη και του Χριστού είναι η ηθική και η ανθρωπολογική διδασκαλία του πρώτου και του δεύτερου. Ο Σωκράτης πιστεύει ότι "καλύτερα να αδικείσαι παρά να αδικείς" και ότι "καλύτερα να τιμωρείσαι άδικα, παρά να γλιτώνεις από δίκαιη τιμωρία". Αυτό συμβαδίζει απόλυτα με την Χριστιανική κοινότητα της αγάπης και της συγχώρησης των άλλων. Ποιος αμφισβητεί άραγε την ομοιότητα του λόγου του Χριστού "πολλοί όμως πρώτοι θέλουσι είσθαι έσχατοι, και οι έσχατοι πρώτοι" κατά Μαρκον ι-31, και του περίφημου Σωκράτη; 

Ο Σωκράτης δίδασκε ότι η αρετή ταυτίζεται με την σοφία που απ’ αυτήν απορρέουν όλες οι άλλες αρετές, γιατί αυτές είναι το υπέρτατο αγαθό και την αντιπαρέβαλε στα αγαθά που φάνταζαν αξιοζήλευτα στη λαϊκή συνείδηση: την ομορφιά, τον πλούτο, τη δύναμη, τη σωματική αλκή, τις ηδονές των αισθήσεων κ.λ.π. 

Ο Σωκράτης έλεγε για τα θεία "Το θείον τοσούτον και τοιούτον εστί, ώσθ’ άμα πάντα ορά και πάντα ακούειν και πανταχού παρείναι και άμα πάντων επιμελείσθαι". Στην Χριστιανική πίστη έχουμε "ο Θεός πανταχού παρών και τα πάντα πληρών". Από αυτό φαίνεται περίτρανα η σύνδεση ελληνικού πνεύματος και Ορθοδοξίας και κατ’ επέκταση Χριστιανισμού.

Κοινή Καταδίκη - Κοινός Θάνατος

Η καταδίκη του Σωκράτη στο δικαστήριο μοιάζει πάρα πολύ με αυτήν του Χριστού. Όπως ο Σωκράτης στο δικαστήριο άκρα φιλοσοφικός δεν εκλιπάρησε, δεν έκλαψε, δεν κατέφυγε σε απολογίες, αλλά συνέδεσε απόλυτα διδασκαλία και πράξεις, έτσι και ο Χριστός ήλθε για να θυσιαστεί και γι’ αυτό στους δικαστές του δεν απολογήθηκε ώστε να θανατωθεί μπορώντας κατόπιν να αναστηθεί αποδεικνύοντας την θεϊκή υπόστασή του. Τέλεια συνδεδεμένη η ζωή του με την διδασκαλία του ώστε την στιγμή του θανάτου στον σταυρό ζητάει από τον πατέρα του να συγχωρήσει τους ανθρώπους διότι δεν γνωρίζουν τι κάνουν (με το να τον σταυρώνουν). Ο Σωκράτης ενώ έμεινε στο κρατητήριο ένα μήνα πριν θανατωθεί δεν χρησιμοποίησε αθέμιτους τρόπους (δωροδοκία Κρίτωνα) για να εξέλθει του μαρτυρίου του. 

Σαν ένας αρχαιότερος Χριστός ο Σωκράτης, ο μέγιστος των Σοφών, δίνει το παράδειγμα σε όλους τους απλούς πολίτες για την εφαρμογή του νόμου θέλοντας να δημιουργήσει μια τέλεια πολιτεία - κράτος, δίνοντας το παράδειγμα περισσότερο στους πολιτικούς της εποχής του. Σήμερα, αντιθέτως, επικρατεί η κομπίνα, η διαφθορά, η εξαπάτηση και η φοροδιαφυγή από το κράτος (αυτόν τον μηχανισμό κοινωφέλειας) όσο και η διαπλοκή μέσα στην ίδια την κρατική εξουσία σε μια πιο εξελιγμένη μορφή της φθοράς της Αθηναϊκής Δημοκρατίας την εποχή του Σωκράτη.

Κατά τον ίδιο τρόπο ο Χριστός ο μέγιστος της ηθικής και Θεός ο ίδιος, ταπεινώνεται μπροστά σε όλους τους αλαζονικούς της εποχής του δίνοντας ένα παράδειγμα αυτοθυσίας για τον συνάνθρωπο προσβλέποντας στην αιώνια λύτρωσή του. 

Ο Σωκράτης θανατώθηκε τελικά, επιμένοντας με πάθος στις απόψεις του για τη δικαιοσύνη. Κατηγορήθηκε άδικα ότι "διαφθείρει τους νέους" και ότι "ασεβεί προς τους θεούς". Στην απολογία του διαβεβαίωσε ότι είχε ενεργήσει με μοναδικό γνώμονα το καλό της πατρίδας. Δυστυχώς ή ευτυχώς, μόνον η εξουσία δεν τον πίστεψε! Έτσι, καταδικάστηκε και μάλιστα σε θάνατο. Θα μπορούσε να ζητήσει χάρη, να φύγει από την Αθήνα. Γιατί δεν το έκανε; Διότι αν το έκανε, δεν θα ήταν ο Σωκράτης. Το ίδιο κι ο Χριστός. Κι Αυτός μπορούσε είτε να υπερασπιστεί τον εαυτό του, όταν τον έκριναν άδικα, είτε να ζητήσει χάρη, αλλά δεν το έκανε. 

Και οι δύο, ενώ τολμούσαν να αμφισβητήσουν δημόσια τις αρχές, τους θεσμούς, τις εξουσίες και τα πρόσωπα που δρούσαν παραβατικά, εντούτοις τον εαυτό τους δεν τον υπεράσπισαν. Αυτό είναι το αλτρουιστικό γνώρισμα των αυθεντικών φιλοσόφων, να θεωρούν δηλαδή, τη συνείδησή τους και την αλήθεια, σημαντικότερες από τη ζωή τους. 

Εν κατακλείδι, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ορθοδοξία και, μάλιστα, ο Σωκράτης είναι αυτό το πρόσωπο που τις ενώνει, το σημείο τομής. Η ζωή του Σωκράτη μας αποδεικνύει ότι οι γνήσιοι Έλληνες, αυτοί δηλαδή που στηρίζονταν στον ορθολογισμό, κάθε άλλο παρά στο δωδεκάθεο πίστευαν. Ο πολιτισμός της Ελλάδας είναι ο πολιτισμός της εκκλησίας με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Είναι το "εμείς" του Μακρυγιάννη. Στο πνεύμα της παραβολής του Σπηλαίου του Σωκράτη οφείλουμε να αναζητούμε την αλήθεια, χωρίς κλισέ και φόβο, παρά μόνο με εκτενή έρευνα. Ίσως αυτός ο δρόμος να είναι δύσκολος, αλλά οδηγεί σε λεωφόρους. 

Σωκράτης - Η Μαιευτική Μέθοδος


Η μαιευτική μέθοδος σε συνδυασμό με τη χρήση της ειρωνείας αποτελούσε χαρακτηριστικό της σωκρατικής διδασκαλίας. 

Ο Σωκράτης για την εύρεση της αλήθειας μεταχειριζόταν το ερωτάν και το αποκρίνεσθαι, δηλαδή τη διαλεκτική μέθοδο, η οποία είναι εφαρμογή της λογικής. Η μέθοδος αυτή ονομάστηκε μαιευτική, γιατί δεν προσπαθούσε να διδάξει δογματικά, αλλά σε συνεργασία με τους άλλους να ανεύρει (εκμαιεύσει) την αλήθεια· ούτε ήθελε να την προσφέρει έτοιμη στους άλλους, αλλά να διεγείρει την έμφυτη επιθυμία του καθενός προς την αλήθεια και την αρετή και να υποδείξει το δρόμο που οδηγεί σ’ αυτήν.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του τα σχετικά με την τακτική του αυτή: Ο Θεός μαιεύεσθαί με αναγκάζει, γεννάν δ’ απεκώλυσεν, δηλαδή ο θεός με υποχρεώνει να βοηθώ στη γέννηση (των ιδεών) και με εμπόδισε να τις γεννώ.

Η μεγαλοφυής μέθοδος της διαλογικής συζήτησης που ονομάστηκε "μαιευτική" και που είχε ως βάση τη λογική πως η μαμή βοηθάει όχι το μωρό αλλά τον τοκετό του, έκανε κάθε συνομιλητή του να βρει μόνος του μέσα από ένα σωστό διάλογο - με τις κατάλληλες ερωτήσεις - την απάντηση που έψαχνε σε ότι τον απασχολούσε, επειδή θεωρούσε ότι αυτή βρισκόταν ήδη μέσα του. Ο συνομιλητής, λοιπόν, μέσω του διαλόγου, αντί να λάβει οποιαδήποτε απάντηση, μέσω ερωτήσεων την εκμαίευε από μόνος του. 

Πολλές φορές ο φιλόσοφος χρησιμοποιούσε και τη λεγομένη σωκρατική ειρωνεία, για να στηλιτεύσει τους πάντα ειδέναι οιομένους και μέγα φρονούντας επί σοφία, δηλαδή εκείνους που νόμιζαν ότι όλα τα γνωρίζουν και υπερηφανεύονταν για τη σοφία τους.

Στην περίπτωση όμως της μεθόδου της "ειρωνείας" ο Σωκράτης προσποιούνταν άγνοια επί του θέματος, κέρδιζε τον συνομιλητή και αφού τον άφηνε να αναπτύξει τη θεωρεία του υποτίθεται για να τον διαφωτίσει μέσω περίπλοκων και έξυπνων ερωτήσεων, ανάγκαζε τον "γνώστη" να παραδεχτεί την άγνοια του. Συνήθιζε να εκθειάζει τον συνομιλητή, ώστε στο τέλος να φανεί η πραγματική έλλειψη γνώσης του, και η αληθινή πνευματικότητα του Σωκράτη. Θεωρούσε, λοιπόν, πως εάν ο άνθρωπος έχει το γνώθι σαυτόν, να γνωρίζει δηλαδή τον εαυτό του, θα βρει τους ηθικούς κανόνες που θα τον διέπουν αφού μέσα από την αυτογνωσία γίνεται ο καθένας ενάρετος και κατανοεί την φύση των πραγμάτων στο πραγματικό της βάθος.

Η παραδοχή πως κανένας δεν είναι παντογνώστης, οδηγεί στο αγαθό και ενάρετο. Στην ευσέβεια και το σεβασμό. Ο Σωκράτης θεωρούσε αρετή τη σύνεση και τη φρόνηση. Γι' αυτόν, αγαθό είναι ότι κάνουμε με γνώση, ενώ για την κακία έλεγε πως "ουδείς εκών αμαρτάνει". Κανένας δεν αμαρτάνει επειδή το θέλει παρά μόνο από απερισκεψία, ανοησία και άγνοια. Σαν ιδρυτής της ηθικής επιστήμης και της Σωκρατικής διαλεκτικής προήγαγε την βελτίωση των ανθρώπινων ενστίκτων όπως αυτά εκδηλώνονται με κεντρικό πυρήνα τη διδασκαλία και την διάπλαση της προσωπικότητας των νέων. Αυτό το επεδίωκε γιατί πίστευε πως η αρετή είναι κάτι που διδάσκεται αφού η γνώση και η πράξη συνδέονται άμεσα. 

Ουσιαστικά, ο Σωκράτης επωμιζόταν το ρόλο της συνείδησης και μέσα από αυτή τη διαδικασία ερωταπαντήσεων δημιουργούσε ένα πνεύμα διαλόγου στη συζήτηση. Ο συνομιλητής λοιπόν απαντώντας σ' αυτές τις ερωτήσεις έφτανε σε ένα συμπέρασμα - στην αλήθεια για τον Σωκράτη - από μόνος του. Η μέθοδος ονομάστηκε μαιευτική, διότι όπως η μαία φέρνει στον κόσμο το νεογνό έτσι και ο Σωκράτης ή ο εκάστοτε συνομιλητής που παίρνει το ρόλο της συνείδησης εξάγει από τον συνομιλητή του την αλήθεια.

Επαγωγική Συλλογιστική Μέθοδος


Για να φτάσει στην αρχή των ηθικών εννοιών, ο Σωκράτης χρησιμοποίησε την επαγωγική συλλογιστική μέθοδο, μέσω της οποίας σκόπευε να φτάσει στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων. Ξεκινούσε λοιπόν με παραδείγματα, παρμένα από την καθημερινότητά του και την εμπειρία του και αποσκοπούσε στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων τα οποία ξεπερνούν την εμπειρία και φτάνουν στην απόλυτη γνώση ενός θέματος. Και η διαδικασία αυτή είναι επιτυχής όταν θα προκύψει ένας απόλυτος ορισμός για την αλήθεια του καλού και του κακού, της ομορφιάς και της ασχήμιας, της ορθής διακυβέρνησης και της δεσποτείας, της σωφροσύνης και της άνοιας.

Η Σωκρατική Φιλοσοφία


"Ο Θεός δε φιλοσοφεί, γιατί κατέχει τη σοφία, 
φιλοσοφεί όμως ο άνθρωπος, που η ύπαρξή του είναι πεπερασμένη".

Ο Σωκράτης θεωρείται ορόσημο στον τομέα της φιλοσοφίας, διότι έδωσε ένα νέο προσανατολισμό στη φιλοσοφία και κέρδισε την αναγνώριση των διανοητών όλων των εποχών, οι οποίοι των θεωρούν αιώνιο φιλόσοφο. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι φιλόσοφοι πριν από αυτόν ονομάστηκαν «Προσωκρατικοί» και αυτοί που ακολούθησαν «Μετασωκρατικοί». 

Ο Σωκράτης στις φιλοσοφικές του έρευνες, ανέλυε θέματα που άπτονταν της κοινωνίας, της πολιτικής, της ηθικής μέχρι και της θρησκείας. Ποτέ δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης. Σύχναζε τον περισσότερο καιρό στις παλαίστρες, στα γυμναστήρια και στην αγορά και, εκπληρώνοντας θεϊκή εντολή, όπως πίστευε, επιδόθηκε ολοκληρωτικά στη βελτίωση των νέων και των άλλων πολιτών της πατρίδας του, διαφωτίζοντάς τους συγχρόνως για τον κίνδυνο που διέτρεχαν από τα νεωτεριστικά κηρύγματα των σοφιστών, των οποίων υπήρξε φοβερός πολέμιος. 

Αφετηρία της Σωκρατικής σκέψης ήταν ο σκεπτικισμός. Η περίφημη σωκρατική φράση «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» (ένα ξέρω ότι δεν ξέρω τίποτα) φαίνεται ότι ήταν η θεμελιακή πρόταση της φιλοσοφίας του. 

Ο τρόπος σκέψης του στρεφόταν κυρίως γύρω από τα καθημερινά προβλήματα της ζωής. Αγαπούσε τους ανθρώπους και του άρεσε να έρχεται σε επαφή με τις έννοιες τους και με ότι τους απασχολούσε. Μιλούσε συχνά για το ήθος, την καλοσύνη, το δίκαιο, την ανδρεία και τα αντίθετα τους. Έλεγε στους νέους, ειδικά στα παιδιά των πλουσίων, να μην δίνουν σημασία στα υλικά αγαθά και να μην νοιάζονται για πλούτη, παρά μόνο για αυτοβελτίωση. Πίστευε πως ο άνθρωπος με χρήση λογικών μεθόδων μπορούσε να βρει λύση σε ότι τον απασχολεί και την πραγματική αλήθεια. 

Σκοπός του ήταν να κάνει τον άνθρωπο τίμιο, ηθικό και δίκαιο και όχι επιφανειακά ευτυχισμένο. Χάραξε λοιπόν ένα δικό του δρόμο, για να φέρει τον άνθρωπο κοντά στην αλήθεια και τη σωτηρία. Ξεκίνησε από την αρχή ότι κάθε πράξη πρέπει να είναι αποτέλεσμα της ορθής γνώσης του πράγματος· αλλά για να γνωρίσει κανείς ένα πράγμα, είναι ανάγκη να το εξετάσει· συνεπώς είναι ανάγκη να ομολογήσει ότι δεν το γνώριζε αυτό. Πριν όμως ασχοληθεί κανείς με τη γνώση των πραγμάτων, είναι ανάγκη να απαλλάξει τον εαυτό του από την ψεύτικη εντύπωση του οίεσθαι ειδέναι α μη οίδεν (ότι γνωρίζει όσα δε γνωρίζει). 

Αφετηρία, λοιπόν, για το Σωκράτη αποτελεί το μηδέν ειδέναι (η τέλεια άγνοια). Πιο μπροστά όμως και από τη γνώση των άλλων όντων, υποστήριζε ότι πρέπει κανείς να γνωρίζει τον εαυτό του· έτσι το "γνώθι σαυτόν" αποβαίνει χαρακτηριστικό γνώρισμα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Γιατί όποιος αγνοεί τον εαυτό του και τις δικές του δυνάμεις, επιχειρεί, έργα, στα οποία αποτυγχάνει και δυστυχεί. 

Ο Σωκράτης, όπως και ο Πυθαγόρας, δεν άφησε κανένα σύγγραμμα. Επίσης, δεν επιχείρησε ποτέ να ιδρύσει σχολή ή να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο φιλοσοφικό σύστημα. Γι' αυτό είναι πολύ δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς το περιεχόμενο της φιλοσοφίας του. Παρόλα αυτά οι μαθητές του Πλάτωνας, Αριστοτέλης και Ξενοφώντας, αποτύπωσαν στα έργα τους τις θεωρίες και το πνεύμα του μεγάλου τους δασκάλου. 

Η Διαφορά του Σωκράτη από τους άλλους Φιλοσόφους 

Ενώ όλοι οι φιλόσοφοι προσπαθούσαν να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα και είχαν στραμμένο το ενδιαφέρον τους έξω από τον άνθρωπο, στην ύλη, στον γύρω του κόσμο και στο σύμπαν, ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που ενδιαφέρθηκε για τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, για την ψυχή του, για τη γνώση, για την αρετή, για το καλό και το κακό, για το δίκαιο και το άδικο. Με λίγα λόγια, ο Σωκράτης μετέθεσε το κέντρο της φιλοσοφίας από τον εξωτερικό κόσμο των Ιώνων στον εσωτερικό, από τη φύση στον άνθρωπο. 

Ήταν ο πρώτος που θεώρησε την ψυχή σαν την πραγματική ουσία του ανθρώπου και την αρετή σαν αυτό που επιτρέπει την πλήρωση της ανθρώπινης φύσης μέσα από την αναζήτηση και βελτίωση της ψυχής. 

Ενδιαφέρεται για την αληθινή αρετή, η οποία πιστεύει ότι είναι ίδια για όλους. Αυτή η ευρεία έννοια της αρετής μπορεί να περιλαμβάνει συγκεκριμένες αρετές όπως το κουράγιο, η σοφία, η μετριοφροσύνη, αλλά θα έπρεπε να έχουμε και μια γενική περιγραφή της αρετής ως σύνολο, την ικανότητα, τη δεξιότητα του να είσαι ανθρώπινος. 

Πίστευε, επίσης, ότι υπάρχει μια ενιαία γνώση. Υπάρχει μία κοινή αλήθεια στην οποία όλοι μπορούν να φτάσουν, ακόμα και οι δούλοι. Όπως είναι φυσικό να γεννάμε, είναι δηλαδή κάτι που κάπως ξέρουμε, έτσι είναι και οι φιλοσοφικές αλήθειες και η γνώση, είναι μέσα μας, αρκεί να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας. Κι εδώ δένει κάπως η Σωκρατική μέθοδος της οποίας σκοπός δεν είναι η μετάδοση νέας γνώσης, αλλά να εκμαιεύσει κάτι που ο άλλος ξέρει ήδη, έχει ήδη μέσα του. 

Ο Σωκράτης, σε αντίθεση με τους σοφιστές, πίστευε ότι η γνώση ήταν δυνατή, αλλά πίστευε ότι το πρώτο βήμα για τη γνώση ήταν αρχικά να παραδεχτεί κανείς την άγνοιά του. Ο ίδιος ο Σωκράτης έλεγε ότι το μόνο που γνωρίζει είναι ότι δε γνωρίζει τίποτα και αυτή η συνειδητότητα της αμάθειάς του ήταν τελικά που τον έκανε τον πιο σοφό από τους συμπολίτες του. Η ουσία της μεθόδου του Σωκράτη εξάλλου ήταν να πείσει τον συνομιλητή του ότι ενώ νόμιζε ότι γνωρίζει κάτι, στην ουσία δεν το γνώριζε. Η Σωκρατική μέθοδος, κυρίως ο Σωκρατικός τρόπος ερωτήσεων, έχει χρησιμοποιηθεί και στην ψυχοθεραπεία (κυρίως στη Γνωστική, την Αντλεριανή και το Reality Therapy) για διευκρινίσεις, αλλά και για να κοιτάξει βαθιά μέσα του ο θεραπευόμενος ή να εξερευνήσει εναλλακτικούς τρόπους δράσης. 

Η Αυτογνωσία ως Τρόπος Ζωής

Ο Σωκράτης πίστευε ότι η αυτογνωσία ήταν επαρκής για να ζήσει κανείς μια καλή ζωή. Ταύτιζε την γνώση με την αρετή. Οι άνθρωποι είναι δυνατόν να φτάσουν στην απόλυτη γνώση έλεγε, αρκεί να ακολουθήσουν τη σωστή μέθοδο. Η γνώση δεν είναι δεδομένη και ανώδυνη, παρομοιάζεται μάλιστα με τις ωδίνες του τοκετού. Αν μπορούμε να "μάθουμε τη γνώση", τότε μπορούμε να διδαχθούμε και την αρετή. 

Παρότρυνε τους ανθρώπους να "νοιαστούν για την ψυχή τους, να γνωρίσουν τον εαυτό τους, γιατί άπαξ και μάθουμε τους εαυτούς μας μπορεί και να αρχίσουμε να νοιαζόμαστε γι' αυτούς". Θεώρησε την ψυχή ως την πραγματική ουσία του ανθρώπου και την αρετή ως αυτό που επιτρέπει την πλήρωση της ανθρώπινης φύσης μέσα από την αναζήτηση και βελτίωση της ψυχής. Η αυτογνωσία δεν είναι παρά σοφία και δε γίνεται να ξεχωρίσουμε το σωστό από το λάθος (είτε για μας, είτε για τους άλλους), αν δεν έχουμε σοφία. 

Ο τρόπος που ζούσε συνίστατο στην εξέταση της ζωής των ανθρώπων, τη δική του και των άλλων, επειδή “Ο δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ” (η ζωή που δεν εξετάζεται δεν αρμόζει σε άνθρωπο). Πρέπει κανείς να αναζητά τη γνώση και τη σοφία πριν από τα άλλα ιδιωτικά του συμφέροντα. Η γνώση αναζητείται ως μέσο για την ηθική δράση. Η λογική αποτελεί προϋπόθεση για να ζήσει κανείς μια καλή ζωή, κατά τον Σωκράτη. Η αληθινή μας ευτυχία εξαρτάται από το αν κάνουμε αυτό που είναι σωστό. Δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν δρας αντίθετα με όσα πιστεύεις. Η ηθική του Σωκράτη έχει έναν τελολογικό χαρακτήρα – η μηχανιστική εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι λανθασμένη. Η ανθρώπινη δράση στοχεύει στο καλό και υπάρχει σκοπός στη φύση. 

Ηθική και Ανηθικότητα

Ο Σωκράτης πίστευε ότι όταν οι άνθρωποι λειτουργούν ανήθικα δεν το κάνουν σκόπιμα, το οποίο είναι γνωστό και ως το Σωκρατικό Παράδοξο. Έλεγε ότι αν κάποιος ξέρει ποιο είναι το σωστό, τότε θα πράξει αναλόγως. Αλλιώς απλώς δεν ξέρει ποιο είναι το σωστό. Αν κάποιος δεν λειτουργεί με τρόπο καλό, τότε μάλλον κάνει λάθος, του λείπει η γνώση για το πώς θα φερθεί σωστά στην όποια περίσταση. Οπότε για τον Σωκράτη, η γνώση σημαίνει αρετή και είναι “καλή”, ενώ η άγνοια είναι “κακή”, άχρηστη. Είναι λοιπόν σαν να είμαστε υπεύθυνοι για το τι γνωρίζουμε και τι όχι, επομένως είμαστε και υπεύθυνοι για την προσωπική μας ευτυχία. Ο Αριστοτέλης βέβαια διαφωνούσε, έλεγε ότι κάποιος μπορεί να γνωρίζει ποιο είναι το καλύτερο που έχει να κάνει, αλλά και πάλι να δράσει λανθασμένα.

Αφοσίωση και Πίστη στα Ιδανικά

Ο Σωκράτης προτίμησε να τιμήσει την αφοσίωσή του στην αλήθεια και την ηθική, παρόλο που στο τέλος του κόστισε την ίδια του την ζωή. Πίστευε ότι δεν πρέπει ποτέ να κάνει κανείς κάτι κακό, ούτε καν ως αντίδραση σε ένα κακό που έχει υποστεί. Πίστευε ακόμα ότι είναι πάντα λάθος να παρακούει κανείς τους νόμους του κράτους, άρα δεν πρέπει ποτέ να παρακούει το κράτος. Όπως δεν πρέπει να κάνουμε κακό στους γονείς μας, άλλο τόσο δεν πρέπει να κάνουμε κακό στην πατρίδα μας.

Υλικός Πλούτος vs Πνευματικός Πλούτος

Συμβούλευε τους νέους να είναι τίμιοι και ηθικοί, να πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής και ν' ακολουθούν πάντα το δρόμο της αρετής. Γιατί μέσα από την αρετή θα έβρισκαν την ευτυχία που αναζητούσαν. Έλεγε πως τα πνευματικά αγαθά έχουν μεγαλύτερη αξία από τα υλικά και συμβούλευε τους συνομιλητές του να υπακούν πιστά τις αδυναμίες της Δημοκρατίας και αυτό ενοχλούσε ορισμένους άρχοντες της πόλης οι οποίοι καταπατούσαν τους κανόνες της. 

Ο Σωκράτης πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος να ζει κανείς ήταν να επικεντρωθεί στην αυτο-εξέλιξη και όχι στο κυνήγι του υλικού πλούτου. Πάντα παρότρυνε τους άλλους να επικεντρωθούν περισσότερο στις φιλίες και στην αίσθηση κοινότητας γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να μεγαλώσουν όλοι μαζί σαν λαός. Η αρετή αξίζει περισσότερο από κάθε τι, η ιδανική ζωή αφιερωμένη στην αναζήτηση του Καλού. Η αλήθεια βρίσκεται στις σκιές της ύπαρξης κι είναι δουλειά του φιλοσόφου να δείξει στους υπόλοιπους πόσα λίγα ξέρουν στ’ αλήθεια.

Συχνά ρωτούσε τους συμπολίτες του "Δεν ντρέπεστε για την προθυμία σας να αποκτήσετε όσο πιο πολλά πλούτη, φήμη και τιμές γίνεται, αλλά δεν νοιάζεστε το ίδιο για την σοφία ή την αλήθεια, ή για την καλύτερη κατάσταση της ψυχής σας;". Τους έλεγε ότι ασχολούνται συνέχεια με τις οικογένειές τους, τις ευθύνες τους και τις πολιτικές τους ευθύνες, ενώ θα έπρεπε να ανησυχούν για την "ευημερία της ψυχής τους". 

Πίστη σε έναν Θεό

Στη διδασκαλία του δεν αναφερόταν στους γνωστούς θεούς, αλλά σε ένα θεό και στο εσωτερικό του "δαιμόνιο", μια θεότητα δηλαδή που τον οδηγούσε πάντα προς το καλό και που δεν ήταν άλλη από τη συνείδησή του. Θύμιζε, μάλιστα, στους συνομιλητές του ότι το δίκαιο και το σωστό δεν βρίσκονται πάντα με το μέρος των πολλών.

Όμως, αυτές οι απόψεις του, ιδιαίτερα γύρω από τον ένα θεό, κακοφαίνονταν σε πολλούς. Όπως γίνεται συχνά - και θα γίνεται πάντα - κάθε καινούργια σκέψη, κάθε καινούργια θεωρία, βρίσκει τρομερή αντίδραση από τους ηγέτες αλλά και από τον κόσμο. Το ίδιο έγινε και με το Σωκράτη. Τις καινούργιες του θεωρίες γύρω από το Θεό, γύρω από τον άνθρωπο και τη Δημοκρατία, δεν τις είδαν με καλό μάτι αρκετοί από τους άρχοντες της πόλης. Αυτός ο φιλόσοφος έφερνε τα πάνω-κάτω! Έτσι, σιγά-σιγά, σχηματίστηκε ένα ρεύμα εναντίον του. Και βρήκαν αρκετά, πράγματα σε βάρος του για να τον κατηγορήσουν. Διέδωσαν ότι με τις παράξενες θεωρίες του διαφθείρει τους νέους.

Το τραγικό είναι ότι παρόλο που ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς, υπάρχει μια ισχυρή θρησκευτική πλευρά στον χαρακτήρα του και αυτά που λέει στην "Απολογία" ή στον "Κρίτωνα" φανερώνουν έναν βαθύ σεβασμό για τα Αθηναϊκά θρησκευτικά έθιμα και ειλικρινή εκτίμηση για τους θεούς. 

Σωκράτης - Η Καταδικαστική Απόφαση και η Δίκη


Ο Σωκράτης ήταν ευρέως γνωστός στην εποχή του σε όλα τα μήκη και πλάτη του ελλαδικού χώρου. Αυτός ο σπουδαίος φιλόσοφος όμως όπως ήταν αναμενόμενο είχε και πολλούς εχθρούς που ενοχλούνταν από τη χαρισματική του προσωπικότητα, την ενασχόλησή του με τους εκπροσώπους της μισαλλοδοξίας, της κακεντρέχειας, της αρχομανίας, της στενομυαλιάς και της ηθικολογικής κατά τα άλλα ασυδοσίας. 

Στάθηκε μεγάλος πολέμιος ειδικά των αρχόντων και των σοφιστών και φαίνεται χαρακτηριστικά πως ο Σωκράτης ήξερε πολύ καλά που άρχιζε η πνευματική ελευθερία του ανθρώπινου νου σπάζοντας τους φραγμούς του παρωπιδισμού, και που υπήρχε η διαχωριστική γραμμή της ασυδοσίας αυτής και της κακής χρήσης της ελευθερίας. Μάθαινε τους ανθρώπους να σκέφτονται, καθώς προσπαθούσε να αφυπνίσει τις συνειδήσεις ώστε να μπορούν να ξεχωρίζουν ποτέ πρέπει να είναι πνευματικά ελεύθεροι και σκεπτόμενοι άνθρωποι ώστε να κατανοούν την πραγματικότητα, και πότε πρέπει να καταλαβαίνουν και να αντιστέκονται στην προσπάθεια διάβρωσης και κακών ιδεών στο όνομα της δήθεν ελευθερίας του λόγου. Αυτό θεωρήθηκε και το πιο απειλητικό. 

Αυτή, λοιπόν, η ειλικρίνεια και η ειρωνεία του στα κακώς κείμενα της τότε κοινωνίας ενοχλούσαν πάρα πολλούς από αυτούς, και κάποιοι βάλθηκαν να τον εξοντώσουν. 

Έτσι, βρέθηκαν το 399 π.Χ. οι δημόσιοι κατήγοροί του, ένας άγνωστος τραγικός ποιητής ο Μέλυτος, ένας πλούσιος βυρσοδέψης με μεγάλη πολιτική επιρροή στην Αθήνα ο Άνυτος, κι ένας ρήτορας ο Λύκων. Ο Μέλητος εμφανίστηκε σαν κυρίως κατήγορος, αλλά υποκινητής ήταν ο Άνυτος, ο οποίος δεν ήταν αμέμπτου ηθικής και μάλλον είχε λόγο να αντιπαθεί το Σωκράτη αφού κάποια στιγμή τον είχε κατακρίνει ανοιχτά και αυστηρά επειδή εξανάγκασε τον γιο του να ακολουθήσει το επάγγελμα του και δεν του επέτρεψε να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία. Κατά τον Αριστοτέλη και το Διόδωρο κάποτε θα καταδικαζόταν σε θάνατο, αλλά δωροδόκησε τους δικαστές. 

Η κατηγορία εναντίον του Σωκράτη ήταν ότι δεν αναγνωρίζει τους θεούς της πόλης, εισάγει καινούριους θεούς ή δαίμονες (καινά δαιμόνια), πλανά και διαφθείρει τους νέους. Βέβαια, οι κατηγορίες βασίστηκαν περισσότερο στο φόβο της επιρροής που εξασκούσε ο Σωκράτης ειδικά στο νέο και προοδευτικό αίμα του τόπου, παρά στο ότι υπήρχε αμφιβολία της ηθικής του. 

Σημαντικό ρόλο έπαιξε η άμεση και καυστική του ειλικρίνεια, η αμεσότητα και η ευρύτητα της αποδοχής των λόγων του όχι μόνο στη νεολαία, αλλά και σε όλους όσους απεχθάνονταν τους δήθεν γνώστες και διδασκάλους, που το μόνο που ήθελαν είναι να επηρεάζουν, να κατευθύνουν συνειδήσεις, να ελέγχουν και να χειροκροτούνται. Είχε επίσης ενοχλήσει το γεγονός πως ο Σωκράτης δεν ξεχώριζε τους μαθητές του και μέσα σε αυτούς ήταν και παιδιά ολιγαρχικών. Αν και η προσφορά της διδαχής του στους ολιγαρχικούς είχε θεωρηθεί ύποπτη, θα πρέπει να σκεφτούμε πως εκτός από το γεγονός πως ο Σωκράτης δεν αρνιόταν τη γνώση σε κανέναν που την αναζητούσε, τα παιδιά των πλουσίων είχαν πιο άνετη πρόσβαση στη γνώση και περισσότερο χρόνο να την απολαύσουν από τα παιδιά των φτωχών.

Καίριο ρόλο στην έχθρα εναντίον του έπαιξε και ο Αριστοφάνης, ο οποίος έκανε ότι μπορούσε για να τον παρουσιάσει ως γελοίο, γραφικό και έκφυλο, αλλά παρόλα αυτά επικίνδυνο και τρελό, παρασύροντας πολλούς σε αυτή τη νοοτροπία που σαφώς επηρέασε και τη δικαστική απόφαση. 

Εκτός αυτού, οι κατηγορίες ήρθαν και σε μια εποχή που ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είχε αφήσει ανεξίτηλα σημάδια και οι Αθηναίοι ήταν πιο ευαίσθητοι από ποτέ σε ζητήματα της πόλης τους και της θρησκείας τους νιώθοντας την ανάγκη να κρατήσουν την κοινωνική και θρησκευτική συνοχή τους στα πάντα περισσότερο από ποτέ, χωρίς καμία παραφωνία που θα μπορούσε να θεωρηθεί γι' αυτούς απειλή της υπάρχουσας δομής. Δεν ήταν λοιπόν δύσκολο να βρεθεί ένα εξιλαστήριο θύμα. 

Ο Σωκράτης καταδικάσθηκε με θρησκευτικές κατηγορίες κι όχι με πολιτικές και αυτό δείχνει περίτρανα ότι στην αρχαιότητα μπορούσε κανείς να πεθάνει για θρησκευτικά αδικήματα ή προσθήκη νέων θεοτήτων, διάφορων της πόλης - κράτους άσχετα αν πίσω από την καταδίκη του υπήρχαν κι άλλες σκοπιμότητες. 

Ο Σωκράτης επομένως οδηγήθηκε σε δίκη βάση του νόμου (ψήφισμα) του Διοπείθη που θεωρείται ως αδίκημα η αθεΐα. Αυτό αποδεικνύει περίτρανα ότι όποιος δεν πίστευε στους θεούς της αρχαίας πόλης μπορούσε να κατηγορηθεί για άθεος ακόμη και αν πίστευε σε άλλους θεούς (δηλαδή δεν ήταν εντελώς άθεος).

Συνεπώς, δεν ήταν άδικη η κρίση των δικαστών της Ηλιαίας ότι ο Σωκράτης δεν πίστευε στην πατροπαράδοτη θεολογία του Δωδεκαθέου, έτσι όπως είχε διαπλαστεί από τους ποιητές και ιδίως από τον Όμηρο και τον Ησίοδο. Ο θεός του Σωκράτη "το δαιμόνιό του" είχε δική του πνευματική διάσταση. Με αυτήν την έννοια όντως εισήγαγε νέα θεολογία, την οποία εξέφραζε επιθετικά στο Λύκειο, στην Αγορά, στα συμπόσια και τους δρόμους της Αθήνας, κάνοντας ανοιχτή προπαγάνδα ενάντια στην πατροπαράδοτη λατρεία του Δωδεκαθέου. Επίσης, η κατηγορία πως καθιστούσε τους νέους ικανούς να προβληματίζονται και να αναζητούν λύσεις, έξω από το συντηρητικό φρόνημα των πατέρων τους δεν ήταν ούτε αβάσιμη και συνακόλουθα άδικη, διότι όντως ο Σωκράτους προσπαθούσε να μάθει στους νέους να σκέφτονται.

Και με τις δύο καινοτομίες του ο Σωκράτης ανήγαγε την φιλοσοφία σε κέντρο αντίδρασης εναντίον του θρησκευτικού και πολιτικού κατεστημένου της αθηναϊκής πολιτείας. Και φυσικό είναι πως αυτό το κατεστημένο αμύνθηκε αντεπιτιθέμενο.

Η Δίκη

Ο Μέλητος έπρεπε σύμφωνα με το νόμο να πάει με ένα ή δυο μάρτυρες και να γνωστοποιήσει στο Σωκράτη τις κατηγορίες ώστε να εμφανιστεί στον άρχοντα βασιλέα και τη βασίλειον στοά στο ΒΔ τμήμα της αγοράς, ώστε να του αποδοθούν και επίσημα. Σύμφωνα με τους Πλατωνικούς διαλόγους "Θεαίτητον" και "Ευθύφρων", ο Σωκράτης προκειμένου να μην καθυστερήσει, διέκοψε μια συνομιλία που είχε με τον Θεόδωρο τον Μεγαρέα τον γεωμέτρη και τον μαθητή του Θεαίτητο και φτάνοντας εκεί έπιασε κουβέντα με τον Ευθύφρονα που περίμενε εκεί για μια δική του υπόθεση. 

Στη δίκη του Σωκράτη κληρώθηκαν και παρέστησαν 500 δικαστές. Η στάση του Σωκράτη ήταν περήφανη και γαλήνια και η απολογία του ένα πραγματικό μάθημα για όλους. Ο Άνυτος επέμενε στην θανατική ποινή υποστηρίζοντας μάλιστα πως ή δεν έπρεπε να γίνει αυτή η δίκη καθόλου ή ο Σωκράτης έπρεπε να καταδικαστεί σε θάνατο. Μεγάλη η αδημονία του να τον ξεφορτωθεί. 

Η Απολογία του Σωκράτη

Η Απολογία του Σωκράτη χωρίζεται σε τρία μέρη στα οποία και θα επεκταθούμε με μια συνοπτική ανάλυση στο καθένα από αυτά ώστε σε γενικές γραμμές να γίνει κατανοητή η περιβόητη αυτή Απολογία. 

Στο πρώτο και κυριότερο μέρος της ο Σωκράτης αρχίζει αρνούμενος ότι είναι δεινός ρήτορας όπως οι κατήγοροι τον χαρακτηρίζουν με το επιχείρημα του Άνυτου πως θα μπορούσε να τους πλανέψει. Δηλώνει πως θα μιλήσει όπως ακριβώς αισθάνεται καλώντας όλους όσους είναι μέσα στο ακροατήριο να πουν εάν ισχύουν όσα αρνητικά λέγονται γι αυτόν. Αναλύει το πραγματικό νόημα της σοφίας και κατά πόσο είναι σοφός ή όχι σαν άνθρωπος, συνεχίζοντας με λεπτομέρεια για όσα λέγονται εις βάρος του. Ακολουθεί ένας διάλογος με τον Μέλητο όπου τον προκαλεί να αποδείξει με ποιον τρόπο διαφθείρει τους νέους. 

Εδώ ο Σωκράτης καταθέτει παραδείγματα του ήθους του κατά τη διάρκεια της ζωής του αναφέροντας και ονομαστικά παρευρισκόμενους στο ακροατήριο που τον γνωρίζουν και που είναι εκεί για μάρτυρες υπεράσπισης ή κατηγορίας καταλήγοντας πως δεν φοβάται τον θάνατο και δεν θα παρακαλέσει κάνοντας εν τέλει αυτό που νιώθει σωστό. Στην πρώτη ψηφοφορία των δικαστών τον κρίνουν ένοχο με περίπου 280 υπέρ της ενοχής του και 220 κατά αυτής. 

Το δεύτερο μέρος της Απολογίας είναι μετά την ανακοίνωση της ψηφοφορίας και όταν τον ρωτούν οι δικαστές τι ποινή θέλει να του επιβληθεί. Ο Σωκράτης δεν αγανακτεί για την απόφαση και μάλιστα απορεί που καταδικάστηκε με τόσο μικρή διαφορά. Μάλιστα, κάποια στιγμή εξοργίζει το δικαστήριο λέγοντας πως πρέπει ως ποινή να του επιβληθεί δια βίου και δωρεάν σίτιση στο πρυτανείο όπως γίνεται στους ευεργέτες της πόλης. Εναλλακτικά αντιπροτείνει ένα πρόστιμο 30 μνων με εγγυητές τον Κρίτωνα, Απολλόδωρο και Κριτόβουλο. Ότι λέει δεν το λέει από αλαζονεία αλλά γιατί πραγματικά είναι εντάξει με τον εαυτό του και νιώθει πως ποτέ στη ζωή του δεν έβλαψε κανέναν, αντίθετα έκανε μόνο καλό. Ίσως επειδή διαισθανόταν την επικείμενη απόφαση και ήθελε να προκαλέσει λίγο όλη αυτή τη κωμωδία εναντίον του. 

Μετά και το δεύτερο σκέλος ακολουθεί και η επόμενη ψηφοφορία όπου τον καταδικάζει σε θάνατο και μάλιστα με περισσότερες ψήφους. Εκεί ακολουθεί το τρίτο και τελευταίο μέρος. Απορεί γιατί βιάζονται να σκοτώσουν έναν 70χρονο που βρίσκεται ήδη στη δύση της ζωής του. Δεν μετανιώνει για ότι είπε και έκανε και δεν θα προσπαθήσει να αποφύγει την καταδίκη. 

Μάλιστα, λέει χαρακτηριστικά: "Θέλω όμως σε εσάς που με καταψηφίσατε να δώσω και ένα χρησμό για το μέλλον: Γιατί ήδη βρίσκομαι στο σημείο που οι άνθρωποι σαν πρόκειται να πεθάνουν - αποκτούν τη δυνατότητα να προλέγουν καλύτερα. Λέω, λοιπόν, σε όσους από εσάς, άνδρες με σκοτώσετε, ότι αμέσως μετά το θάνατο μου, θα τιμωρηθείτε πολύ χειρότερα. Μα τον Δία, απ' όσο με τιμωρείτε σκοτώνοντας με. Γιατί τώρα με την πράξη σας αυτή νομίζετε πως θα απαλλαγείτε από το να δίνετε λόγο για τη ζωή σας. Αλλά ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί όπως εγώ σας τα λέω. Γιατί θα αυξηθούν εκείνοι που σας ελέγχουν, τους οποίους εγώ μέχρι τώρα, χωρίς να το καταλαβαίνετε εμπόδιζα". 

Συνεχίζει διερωτώμενος τι υπάρχει στην άλλη ζωή και ευελπιστεί να συναντήσει πραγματικούς δικαστές στον Άδη και να συναντήσει τις μεγάλες προσωπικότητες της ιστορίας. Ο Σωκράτης δεν φοβάται το θάνατο. Αναρωτιέται πώς γίνεται κάποιος να φοβάται κάτι για το οποίο δεν έχει ιδέα; Του φαίνεται χαζό να φοβάται κάποιος το άγνωστο. Κατακρίνει τους κατηγόρους του που πίστεψαν πως θα μπορούσαν να τον βλάψουν με αυτό τον τρόπο, και αποχαιρετά όλους με τα συγκλονιστικά λόγια: "Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και εσείς για να ζήσετε. Ποιοι από μας πηγαίνουν σε καλύτερο μέρος είναι άγνωστο σε όλους μας εκτός από το Θεό…". 

Στη φυλακή έμεινε ένα μήνα περίπου λόγο της απουσίας του ιερού πλοίου της πόλης, της Πάραλου που βρισκόταν στην Πύλο για τις γιορτές του Απόλλωνα. Όσο απουσίαζε το ιερό πλοίο κανένας δεν μπορούσε να εκτελεστεί. Μάλιστα καθυστέρησε λόγο τρικυμίας. Ο Κρίτων που ήταν πιστός φίλος του Σωκράτη, τον επισκέφτηκε για να τον ειδοποιήσει πως το πλοίο φάνηκε στο Σούνιο, άρα πλησίαζε και η ώρα της εκτέλεσης της ποινής. Παρά την επιμονή τη δική του όπως και άλλων φίλων και μαθητών του να δραπετεύσει, εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά να το κάνει. Θα δεχόταν την ποινή του με ηρεμία και αξιοπρέπεια μένοντας πιστός στους κανόνες της πολιτείας και της απόφασης του δικαστηρίου, δείχνοντας έτσι πως εξακολουθεί να τιμά και να σέβεται τους νόμους. Εκτός από αυτό όμως η πράξη του να μην εμποδίσει το θάνατο του έκρυβε και βαθύτερο νόημα.

Δραπετεύοντας θα έπρεπε να ζήσει σαν φυγάς μακριά από τον τόπο του και αυτό δεν το ήθελε. Δεν τον ενδιέφερε να ζήσει όση ζωή του απέμεινε στα 70 του χρόνια στην εξορία, μακριά από τη ζωή και το περιβάλλον που γνώριζε και αγαπούσε, σαν ένας δραπέτης. Άλλωστε για τον Σωκράτη ο θάνατος που θα ερχόταν από το κώνειο, δεν ήταν παρά μια επιτάχυνση της χρονικής στιγμής του θανάτου που θα ερχόταν από γηρατειά έτσι και αλλιώς κάποια στιγμή. Δεν έβλεπε τον θάνατο σαν το τέλος. Ο Σωκράτης δεν θέλησε να αποφύγει τον θάνατο διότι πίστευε ότι μετά τον θάνατο η ψυχή επιστρέφει στον θεό, από όπου είχε έλθει στην γη.

Εκτός από αυτό όμως, με την αυτοθυσία του δεν ήθελε παρά να αποδείξει στους υπόλοιπους την μεγάλη αλήθεια που γι' αυτόν ήταν αυτονόητη: Πως με τον αδιαμαρτύρητο θάνατο του και υποφέροντας αγόγγυστα την αδικία της εκτέλεσης του αποδείκνυε αυτόματα πως έμενε πιστός στις πεποιθήσεις και τις αρχές που σε όλους δίδασκε μια ζωή, πλήττοντας έτσι τη μισαλλοδοξία και τη δεισιδαιμονία. 

Στους πλατωνικούς διαλόγους "Κρίτων" και "Φαίδωνα" καταγράφεται και αυτή η συνομιλία με τον Κριτία, αλλά και η φοβερή στιγμή του θανάτου του. Οι φίλοι του και μαθητές του τον επισκέφθηκαν στο κελί του για να του κάνουν συντροφιά και να του δώσουν θάρρος, αν και μάλλον ο Σωκράτης έδινε θάρρος σε αυτούς, μιας και πίστευε ότι κανένας αληθινός φιλόσοφος δεν έχει φόβο θανάτου. Κατά το τέλος της ημέρας ο φρουρός φέρνει το κώνειο που πίνει χωρίς ίχνος ταραχής και αγωνίας. Η δραματική διήγηση κορυφώνεται με τον Σωκράτη να νιώθει στα πόδια τούτο μούδιασμα του θανάτου και όταν πλησιάζει η ώρα να ξεψυχήσει λέει και τα τελευταία λόγια στον Κριτία, να θυσιάσει στον Ασκληπιό για λογαριασμό του ένα κόκκορα. Το τραγικό του τέλος έρχεται με τη λεπτομερειακή εξιστόρηση ακόμα και των συσπάσεων του προσώπου του καθώς χάνει το χρώμα του και πεθαίνει. 

Έτσι τελειώνει η ζωή ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και μια σελίδα ντροπής για την ιστορία μας και το θεσμό της Δημοκρατίας… 

Η Δίκη επαναλαμβάνεται 2.500 χρόνια αργότερα...

Το Μάιο του 2012 διακεκριμένοι ανώτατοι δικαστές και νομικοί από την Ευρώπη και τις Η.Π.Α. συγκεντρώθηκαν στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών για να επαναλάβουν την ιστορική δίκη του Σωκράτη. Βασισμένη σε ιστορικές και σύγχρονες πηγές και μελέτες αλλά συγχρόνως προσαρμοσμένη στο κλίμα των σημερινών δημοσίων συζητήσεων, η εκδήλωση διερεύνησε τα ευρεία πολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα που διέπουν τις κατηγορίες κατά του Σωκράτη και κυρίως έδωσε το έναυσμα για αναστοχασμό σημαντικών σημερινών ζητημάτων. Οι δικαστές, αλλά και το κοινό κλήθηκαν να απαντήσουν αν ο Σωκράτης ήταν τελικά αθώος ή ένοχος. 

Όπως και στην «πρωτότυπη» έτσι και στη σύγχρονη δίκη ο Σωκράτης δίχασε και προκάλεσε το δικαστικό σώμα, με την κατηγορούσα αρχή να εξαπολύει επιθέσεις ενάντια στις προθέσεις του φιλόσοφου, ο οποίος σύμφωνα με αυτή, μόνο στόχο είχε να κάνει τους νέους ανυπάκουους και ασεβείς. 

Τελικά, στην ετυμηγορία συμμετείχαν και οι ένορκοι - θεατές με 185 από αυτούς να τον αθωώνουν, ενώ 29 να τον καταδικάζουν.